Ahmet Cevdet Paşa’nın millet hususunda söylediği
bazı ifadelerin millet tarihi içerisinden baktığınızda iğreti durduğunu kabul
etmek gerekecektir. Osmanlı Milleti gibi bir ifadesi var Ahmet Cevdet Paşa’nın
örneğin. Bu kavramın şu nedenle kabul görmeyeceği açıktır. Bugün nasıl Türkiye
Milletinden bahsedemiyorsak, dün için bir Selçuklu Milletinden bir Osmanlı
Milletinden bahsedemeyiz. Bu gibi
dönemsel ifadeler millet ifadesini ortaya koyamaz. Millet olmak aynı milletin
değişik zamanlarda kurduğu devletlerin üstünde bir felsefenin bir ruh durumunun
adıdır.
Vatandaşlık durumları çok sık değişebilir ancak
bir milletin millet olma halinden meydana gelen hususiyetleri kolay kolay
değişmez. Dün Osmanlı tebaası deniyordu bugün tebaa yerine vatandaşlık lafzını
ikmal ettik. Birinin eski diğerinin modern olması değiştirmiyor durumu.
İkisinin de devletle olan ilişki derecesi neredeyse yakındır. Bu durum,
aynısıyla Avrupa’da da devam etmektedir. Avrupa ruhunu taşımak başka Avrupa
vatandaşı olmak başka. Avrupalıların ekserisinin düşünce ortalaması bu.
Vatandaşlık daha çok yasalarla ilgiliyken millet
olma hali daha ziyade köklü bir ruhla ilişkilidir.
Y.T.
