Yaratılış
bakımından madenlerin zirvesi mercan; bitkiler açısından hurma; hayvanlar
bağlamındaysa maymundur. Toplum ve milletlerin de bu cebire göre tepe noktaları
vardır. Millet fikri bazen asgari düzeyde seyrederken zaman gelir gelişiminin
azami seviyesine, yani millet olmanın en değerli en yoğun aşamasına ulaşabilir. Bu, insanlar olarak
toplumların düşme ve tekrar yükselme çağlarına nispet eder. Yani bazen
toplumlar millet olmanın en uydurukça ve yabancasına da kapılabilirler. Mesela
kavmi düzlemde doğan millet düşüncesi buna uygundur. Oysa İslam'a göre İslam'ın
hiçbir çağında böylesi bir millet algısı neredeyse hiç görülmedi. Modern
düşüncenin bir ayağı olarak son iki yüz yıllık bir süreç olarak var olabildi
ancak, bu durum. Postmodern düşünce ise bu sistemi daha detaylara indirgedi.
Millet fikri neredeyse küçük coğrafi parçalara ve ufak meşrep farklılıklarına
kadar geldi.
Oysa
millet olmada da belli kriterler vardır. Millet çünkü toplumun en üst ve en
olgunlukta kaynaşma biçimine delalet eder. Ve içinde geniş, çeşitli, ulvi anlamlar yaşatır. Kişileri
birbirine bağlayan tutkal, harc bu zihniyetli millete varmada daha insani
daha manevidir. Yol ve kader birliğini daha açık ve net sağlar.
Mesela
Mehmetli Milleti deyince düşünüyorum da Muhammed'in (S.A.V.) Mehmetleri aklıma
geliyor. Kişilikle İslami bir temelde buluşmamız anlaşılıyor, buradan. Hatta
geniş bir coğrafyada yaşayan toplumlar birliğinin fligranı veya özü karşımıza çıkıyor. Herkes şakilesine
göre iş işler, (İsra) ayetinin
manası millet kelimesi içinde yankılanmaya başlıyor. Bizim millet olma anlayışımızın böyle merkezi bir tarafı vardır. Millet hüviyetine
bürünmede dünyanın diğer milletlerine göre daha keskin ve metafizik bir
muhteviyata sahibiz. Bizim klasik kitaplarımızda 'Mekke'nin fethinden sonra hicret yoktur, şerefli hadisi hicretin
sevap ve kemali Mekke'den Medine'ye hicretle tamamlandı şeklinde
yorumlanır. Mehmetli Milleti kavramıyla
anlatmaya çalıştığımız millet durumu da Selçuklu, Osmanlı tarzı millet olmanın daha yüksek
, ayrı bir kemal noktasına da işaret eder.
Yeprem Türk