Kuruluş dışında başka dergilerde artık yazmayacağım. Gönül istemiyor. Benden şiir ve yazı istenmemesini rica ederim. Sadece Kuruluş'ta yazacağım. Bazen de Akatalpa'da.
Dergiyi okuyanlar nerede bulacaklarını biliyorlar. Okumak istemeyenler içinse sorun yok.
iyi okumalar.
Yeprem Türk
Hakkımda dosya yapmış Olağan Şiir, bu sayısında.
Derginin bana ait bir dosya taşıdığı dışarıdan bakınca belli olmuyor. İçine göz atmanız lazım.
Neyse. Ben sadece savunma hakkımı kullanmak
istiyorum.
Mahsum Oğrak’ın sanatımla ilgili metnine değinmek
istiyorum önce. Mahsum Oğrak, Yeprem
Türk’ün şiiri Kurak Bir Toprak’tır, şeklinde bir başlık atmış yazısına.
Olağan
Şiir, benden
ısrarla şiir isterdi. Ve çoğunlukla şiirimi de ön- arka kapağa veya başa taşırdı.
Madem şiirim kurak bir toprak, insan kurak bir toprağı vitrine koyar mı? Ya da
ne bileyim dergisine kurak toprak ister mi?
Mahsum Oğrak, imgeye karşı metafizik kavramında
diretmemin gereksiz olduğunu, imge gibi metafizik kelimesinin de Batı’dan
geldiğini yazmış. Sen oyuncaklarınla oynarken biliyordum ben bunu, çocuk! Metafizik kavramıyla ilgili ne düşündüğümü
benle yaptığın söyleşiden okuyabilirdin. Söyleşiyi bu sayıya koysaydınız okuyucu
da bu konuda bilgi sahibi olabilirdi. Sana söyleşiden biraz alıntı yapayım:
Metafizik, benim
için bir işin ruhu demektir. Yani maddeyi, sözü ruh yolunda yürütmektir.
Metafizik ile yazan kişi imgeye ihtiyaç duymaz. Metafizik, bana şiirin nuru;
imgeyse ışığı gibi geliyor. Ama huruç eden nur, ışığı da içine alır. Gene de
şiir yazarken tuttuğum yolu inşa eden şey metafizik bile değil, şu an için en
yakın kavram o olduğu için öyle söylüyoruz. Şimdilik bu iki kavrama mecburuz. Ne
imge ne metafizikti Yunus'a şiir yazdıran. O etki başka bir şey. Gelecekte yeni
bir kavram doğabilir, şiirimizi inşa eden cevheri adlandırabilir. Hep nur
yardımıyla şiir yazmak istemişimdir.
Yine demiş
ki Mahsum Oğrak ‘ Bir diğer kafa
karışıklığı aynı şiirlerinde Yeprem Türk, Allah, Rab yahut Tanrı kelimesini kullanıyor,
işin garibi de hepsi aynı yaratıcıyı temsil ediyor.’
Şiirde
Allah’ın isimlerinden bir tanesi kullanılabilir’ diye bir kural mı var? Bak,
Sezai Karakoç da Doğum şiirinde ‘Tanrı’nın işaret koyduğu yıldız… Bir çentik
Allah Yolunda Atacak Damarda’ diyerek hem Allah hem de Tanrı kelimesini
kullanıyor. Bu yeterlidir, sanırım. Yunus’un şiirlerine varmıyorum bile. İşin garibi de hepsi aynı yaratıcıyı temsil
ediyor, demene de şaştım doğrusu. Bak ne yazmış Sezai Karakoç :
‘Bütün şiirlerde söylediğim sensin
Suna dedimse sen Leyla dedimse sensin
Seni
saklamak için Görüntülerinden faydalandım Salome'nin Belkıs'ın’
Mevzu ile ilgili olarak Fahrüddin-i Irakî’nin
Parıltılar’ına ve Mevlânâ’nın Fîhi Mâ-Fîh’ine girmiyorum daha. Bunları anlayacağını sanmam çünkü.
Hele şu tespitin akla zarar ‘Durumun vehameti ‘Bakara’ya Tanrı da inanır’ mısrasına kadar
gidiyor. Belki burada Bakara Suresinin önemini vurgulamak istemiş olabilir ama
bir başka anlam daha çıkıyor. Mısradaki da vurgusu sanki Allah diğer surelere
inanmıyormuş gibi bir anlam verir’ Böyle bir anlamı nasıl çıkarıyorsun, pes
doğrusu. Meleklere de inanıyorum dediğimizde Peygamberlere inanmıyor muyuz
yani. Da vurgusuna gelince, ben edebiyat okudum; da, cümleye biz inandığımız
gibi Tanrı da inanır anlamı katar. İstersen, o mısraı al bir edebiyat
fakültesinin kapısına git, içerden çıkana sor, kimseden senin düşündüğün manada
bir şey duyamazsın. Kulaktan kulağa
oynarsanız belki anlam oraya varabilir. Oğrak’ın metninin her tarafı dökülüyor,
neresinden neyi düzelteceksin ki? Bu
şimdi eleştiri mi yani?
Zafer Acar’a gelirsek. Eski arkadaşımdır.
Acar, …ama duruşu sağlam biridir, Yeprem’ diyerek sanatımı harcamaya
kalkmış. Her sağlam duruşun arkasında sağlam bir sanat vardır, Zafer Acar bunu
bilmeli. Onun da şu sözlerini eleştireyim, kâfidir. Ne de olsa mazi saygıyı hak
eder. Zafer Acar yazmış ki ‘ Yitirdik
elbet yitirdik / İnsandaki doğa denilen nimeti’ (M.D.41) Yeprem, doğa temalı
birkaç şiir yazıp geçmiyor, kitaplarının hemen her yerinde ağaca, çiçeğe, kuşa
ve muhtelif hayvanlara yer veriyor, söz sanatlarının ekseriyetini de doğa
üzerinden kuruyor.’ İnsandaki doğa denildiği zaman
yaratılış, hilkat ya da insanın özü akla gelir. Acar’ın belirttiği gibi ağaçlar,
böcekler yani tabiat değil. Acar’ın
yazısı bunun gibi birçok bağlantısızlık ve ilgisizliklerle dolu; onları da
okuyucular bulsunlar.
Olağan Şiir ekibinin eleştiri
metinlerini artık okumayacağım. Hakkında yazılan eserlere kastî olarak yazık ediliyor
çünkü. Dergiye dışardan yazanları okumak daha doğru.
Dosyaya yazılarıyla
emek veren Osman Serhat Erkekli’ye, Ömer Yalçınova’ya ve Hüseyin Kalyan’a
teşekkür ederim.
Yeprem Türk
Bu söyleşi, Olağan Şiir için yapılmıştı. Ama dergiye girmediği için söyleşiyi buradan paylaşıyoruz.
Merhaba Yeprem Türk, ilk şiir kitabınız Önemli Olan’ı birçok akranınıza nispeten geç yayımladınız. Bundan yola çıkarak hem bu gecikmenin nedenini hem de şiirle ilk irtibatlarınızın nasıl başladığını etraflıca sizden dinlemek isteriz.
Merhaba. Şahsen şiirle ilk irtibat
gibi bir şey yaşamadım. Belki bir dejavu hissetmiş olabilirim. Kitabı geç
yayımlamamın nedeni de bünyemdir. Kitaba bakış açım. Ben bir dize ile insan
kurtarmaya; bir kitapla milleti uçurum kenarından almaya inanan şairler
grubundanım. İçe sinme meselesi yani.
•
Düz yazılarınızda: Yunus Emre,
Mevlana, Ezra Pound, Mehmet Akif Ersoy, Yahya Kemal, Necip Fazıl Kısakürek,
Sezai Karakoç, İsmet Özel, Nuri Pakdil, Cahit Zarifoğlu gibi isimlerden çokça bahsediyorsunuz. Bir kanon
mu oluşturmaya çalışıyorsunuz, şayet eğer öyle ise bu kanonu oluşturma
kriterleriniz nelerdir, bu isimlerin sizin şiirinizdeki yerinden de
bahsedebilir misiniz?
Şiirde ve şairane fikirde kanonumuz Yunus’un varlığın birliği’ni dillendiriş tezi, Akif’in Kurtuluş tezi; Necip Fazıl’ın Büyük Doğu; Sezai Karakoç’un Diriliş tezidir. Tezli şairler geleneği belirler bizim şiirin tarihine iniş basamaklarımızı. Kuruluş'un da beşinci basamak olma çabası var. Bu tezlerde kök önemlidir. Şiir, kökle yazılır çünkü. Kalemi elinde kök tutar. Kök deyince Elestü bi-Rabbiküm kökü var, Adem ve Havva kökü var. Millet kökü var. Bunların huruç ettirdiği medeniyet kökü var. Her şair, şiirini kurarken kök bulmak zorundadır.
Tamam, Ezra Pound da
okuduk ama Pound'un elinde testi gibi de durmadık. Suyumuzu boşalttırıp kendi
suyunu doldurmasına izin vermedik. Kök yerini tuttuk. Bu gibi nedenlerden bugün
edebiyatımızda iki yaka var. Birisi Büyük Doğu yakası. Diğeri de Avrupa Yakası.
Büyük Doğu, Yavuz Sultan Selim’in Osmanlı olarak tutmak istediği büyük toprak
parçasının adı. Yunus’un, Mevlana’nın, Akif’in yeri. Avrupa Yakası cumhuriyetin
ilk yıllarında nüvelenmeye başlamıştı. Sonra İsmet Özel ve doksan kuşağı ile bu
temel muhafazakâr kesimde de gövdelendi. İsmet Özel ne kadar kefere
edebiyatıyla Avrupa’ya meydan okusa da hep oradan ve onların kökünden beslendi.
seyr u süluk yapmaz, ithaki’ye yolculuk eder, Özel. İsmet Özel, Avrupa yakası edebiyatı
yaptı. Sonrakiler Jet Sosyete ama tutmadı.
•
Birkaç dergide seyrek de olsa
görünüyorsunuz. Genellikle tek başınıza Kuruluş dergisinin çıkarıyorsunuz. Bunu
edebiyat ortamındaki diğer dergilere karşı bir tepki olarak görebilir miyiz?
Tepki değil, sözümü ancak böyle
rahat söyleyecek olmamdandır. Tezimi bu tavırla kuracak olmamdandır.
Kitaplarımın sayısı yirmiyi buldu. Başka bir dergide bu birikimi bana
yaptırmazlardı. Sizi kontrol etmek isterlerdi. Zaten her yer kontrol
mekanizması gibi çalışıyor, dergiler bile. Kuruluş'ta, kendi yatağımda deli
ırmaklar gibi akıp gidiyorum, kimse karışamıyor; böyle bir hak da vermiyorum
bunu yapmak isteyenlere. İsmet Özel'in
dediği gibi zor ve büyük işler tek başına yapılır.
Gerçekten
bazen ben de şaşırıyorum, kendi durumuma. Tek başına dergi çıkarıyorsunuz, şiir
yazıyorsunuz, şiirde bir tarz kurmaya çalışıyorsunuz ve bir tez yazıyorsunuz.
Bütün bu işleri yalnız yapıyorsunuz. Mesela dergiyi bile kendim dağıtıyorum,
kargoya falan veriyorum. Kimseye yük etmek, olmak istemiyorum. Gerçi benim
gezmeyi seven bir yapım var. Dolaşırken bu arada dergileri de büfelere,
kitapçılara bırakıyorum. Kendime şaşırıyorum. Umutsuz bir vaka gibi geliyor,
kimi insanlara bu tutum. Ama işte öyle değil. Karşınızda koca koca yapılarla,
partilerle, derneklerle ve holdinglerle çalışan; onlardan edindikleri maddi
destek ve insan kaynaklarıyla yol yürüyen dergiler var. Ve reklamlarını da iyi
yapıyorlar. Kuruluş, reklamsız ve desteksiz bir dergi. Ama yine de ilgi
görüyor, okunuyor ve az önce söylemiş olduğum büyük büyük kaynaklara yaslanan
dergileri de zorluyor. Bence söylediğimiz hakikatlerin ve işimizi sağlam
tutmanın kuvvetidir, bu. Zor bir iştir, böylesi bir işi üstlenmek, kimseye
tavsiye etmem. Ama yine de gelecek kuşaklara bu tutumda bir düşünce ve sanat
geleneğinin olduğunu da hatırlatmak ve bu temelde de onlara güven vermek
isterim. Biliyorsunuz partiler ve
holdingler sanatı, şiiri sömürür; şairden de kendi görüş ve fikirlerini
dillendirmelerini ister. Eleştiri de alabildiğine kısır ve edilgen olur. Gerçi ben de bayağı yoruldum böylesi bir işi
üstlenmekle, hâlâ da yoruluyorum. Eserlerimin fiyatlarına bakıyorum bazen
internet sitelerinde ve kitaplarım olabildiğince pahalılar. O kitapların
dağıtımını bile ben yapıyorum. Gerçi alabildiğine zor zamanlar da geçirdim.
Allah, insana iyi ki gelecek hayatını göstermiyor. On beş yıl önce bu
senelerimi görseydim belki elime kalem bile almazdım. Ama yine de sizi bir güç
buraya doğru itiyor. Bir de ben, şiire ve sanata saf duygularla ve iyilik
düşünceleriyle başladım. Gene öyle sürdürüyorum, hatta o saflık şimdi daha da
berraklaşmış bir durumda. Görev söylemi gibi bir şey de hissediyorum
üstümde. İlk şiirlerimi ve fikir
yazılarımı yayımladığım Yedi İklim dergisinde edindim bunu. Biliyorsunuz Yedi
İklim dergisinde Cuma akşamları toplantılar oluyordu. Oraya gelmemle Yedi İklim
dergisinin bu toplantıları epey kalabalıklaşmıştı. İyi hatırlıyorum ve bunu hiç unutmam; bir
grup insan ta Tekirdağ’dan beni görmek için gelmişti bir akşam. Hatta birisi
sormuştu, yanındakine: Yeprem Türk, o mudur? Diye. Niye öyle yapmışlardı acaba
Tekirdağ’dan o kadar yolu tepip gelmişlerdi? Bunu düşündüğümde buluyorum,
Kuruluş dergisine ve kitaplarına verdiğim emeğin anlamını. Gönüllerinde bana
değerli bir yer vermişler ve benden bir şeyler beklemişler. Onları yanıltmak,
yolu yarıda bırakmak olmaz. Onlar o akşam belki 100 km yol alıp bana geldiler.
Bu yüz kilometrenin karşılığı olarak ben, on beş yıldır zor bir yolu yürüyorum.
Yani işe buradan başladım. Gerçi sonradan bazı abilere bir şeyler oldu. Daha
dün geldi bugün başımıza üstat oldu, diyenler oldu. Ben de kabuğuma çekilip
Kuruluş’u çıkarmaya başladım. Arkanızda
bir holding, resmi kurum ve bunların oluşturduğu cazibeli imkânlar varsa; bir
teziniz de yoksa konvansiyonel olanda el birliği ile buluşursunuz. Kalabalıklaşırsınız.
Ama bir tez, bir fikir savundunuz mu, işte kalite ve samimiyet aradınız mı,
çevreniz ıssızlaşıverir. Bizim bağlandığımız tezli şairler geleneğinin bir
özelliği bu: Garibanlık. Yani her şeylerini hak ederek kazanıyorlar. Yunus, Akif, Necip Fazıl, Sezai Karakoç gibi.
•
Kuruluş fikrinden ne anlamalıyız?
Kurtuluruz (Akif), Diriliriz ( Sezai Karakoç) ve Kuruluruz. Tarihin, devletin, anayasanın ve dünyaya bakışın yeniden kuruluşu, bu kuruluş. Aslında Cumhuriyet Türkiye’si, ne istediği gibi kurtulmuştur ne istediği gibi kurulmuştur. Günümüze dek, büyük güçleri idare etme sanatıyla ayakta kalmıştır. İlk kuruluşumuz, onların izleriyle doludur. Elbette Türkiye güçlenince tekrar kurulacaktı. Bu Kuruluş bugün İlk kuruluşu gözden geçirerek verilen tavizleri gidererek gelen bir Kuruluş'tur. Gerçek bir Kuruluş, ancak kendi öz iradenle gelen kuruluşla olur. Kuruluş dergisi baştan beri bunu haber vermiştir. Bu hususta belki yüzü aşkın yazı yayımlamıştır. Duyuyorum yeni anayasanın adını yeniden kuruluş anayasası koydular. Biz bunları on yıla yakındır dillendiriyoruz.
•
Metafizik düzlemde kalarak Devlet
Şiiri yazdığınızı söylüyorsunuz. Metafizik ve Devlet Şiiri’ni nasıl
tanımlıyorsunuz?
Bir milletin bir nefesi
var. Dini, doğuştan gelen özellikleri, sonradan kazandığı birikimler belirler
bu nefesin ebadını. Bir milletin nefesi devletidir de, medeniyetidir de. Şiiri
de nefes besler. Nefes varsa şiir olur, devlet olur. Masa başı şiir olmayacağı
gibi masa başında yapılmış devlet de millet de olmaz. Masa başında şekil
alanlar geleceğe kalmaz. Nefes, dirilttiği gibi doğrultur da kurar da. Nefes
şairde ilham olur, metafizik olur ve milletin, devletin ulu nefesine dönüşür. Hiçbir köklü şair milletinden
ve devletinden ayrı düşünemez. Şairi de devleti de milleti de aynı nefes
besler. Velhasıl Devlet Şiiri’
adlandırması şiire bakıştaki toplu bir cephenin adıdır. Milletin cephesi yani.
•
İmgeden bu denli karşı olmanızın
politik bir arka planı var mı?
Metafizik, benim için bir işin ruhu demektir. Yani maddeyi, sözü ruh yolunda yürütmektir. Metafizik ile yazan kişi imgeye ihtiyaç duymaz. Metafizik, bana şiirin nuru; imgeyse ışığı gibi geliyor. Ama huruç eden nur, ışığı da içine alır. Gene de şiir yazarken tuttuğum yolu inşa eden şey metafizik bile değil, şu an için en yakın kavram o olduğu için öyle söylüyoruz. Şimdilik bu iki kavrama mecburuz. Ne imge ne metafizikti Yunus'a şiir yazdıran. O etki başka bir şey. Gelecekte yeni bir kavram doğabilir, şiirimizi inşa eden cevheri adlandırabilir. Hep nur yardımıyla şiir yazmak istemişimdir. Nurun kırpıntısı ve talaşı yoktur. Işığın vardır ama. Bu yönüyle metafiziği, etrafını aydınlatırken kendisi de yanan muma, kandile, meşaleye benzetiyorum. İmgeyi ise avizelere. Avize ışığı sadece iletir, deneyimlemez. On beş yılın sonunda elde ettiğim tecrübe bu. İmgenin itibar kaybetmesi ise seksen kuşağı nedeniyle olmuştur. Politikliğe gelince şöyle diyebiliriz: İmge ile politiklik uyuşmaz ama metafizik bu konuda gayet rahattır. Hatta Türk şiirinde, tezli şairler geleneği büyük oranda metafizik yordamla şiir yazan şairler tarafından kurulmuştur. Onların temelde büyük bir toplumculukları, tarihçilikleri var. Şiirimizde tezler, hep bu damardan gelmiştir. Toplumcu olanlar insanda; imgeci olanlar da toplumda tıkanmıştır. İnsanı, toplumu bir ruh içinde buluşturan şairlerimiz az önce bahsettiğim kanondan çıkmıştır. Yunus Emre, Akif, Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç. Bu dört büyük şairin hiçbirinin de imge ile şiir yazdığını düşünmemişimdir.
Bir de şöyle yoklayalım, bu meseleyi. Biliyorsunuz Sezai Karakoç, Aristo’nun yani eski Yunan düşüncesinin mimesis (taklit) kavramına dayanan sanat anlayışını reddeder. Sanatçı nesneyi taklit etmez, yaratışı taklit eder, der. Aslında daha önce de Yahya Kemal, Ses adlı rubaisinde aynı şeyi düşünür: ‘Yârab bana bir ses yaratan kudreti ver”. Bense sadece yaratmayı değil yaratılmayı da taklit ediyorum. Gerçi taklit dersek, Aristo’nun sanat anlayışının yarısına da katılmış oluruz. Hem yaratıyorum hem de yaratılıyorum.
•
Mehmet Akif' Ersoy’un Asım'ı, Sezai Karakoç'un Taha’sı ve sizin de Mehmet'iniz var. Asım ve Taha'nın ne tür eksiklikleri vardı da
Mehmet’e ihtiyaç duydunuz, birleştiği ortak payda var mıdır, varsa nedir?
•
Şiir eleştiriniz de var. Bu
eleştirilerin, sizin şiirinize ne gibi katkıları oldu ya da şiiri kavramanıza yardımı oldu mu?
Şairin poetikası şiiri ararken yolda
karşısına çıkan şeyler ya da deneyler toplamıdır. Şiir, kavranmaz bir şey
aslında. Şiir kavrandıkça şekil değiştirir. Biraz mutasyonların mutasyonları
gibi. Şairin şiir görüşü, şiirinin davranış biçimlerinin ambalajlanmış halidir;
yani şiirinin anılarıdır. Ve tezsiz şiir görüşlerinin de pek önemi yoktur. Sezai Karakoç'un şiiri bir Diriliş şiiridir.
Tezi de Diriliş tezidir. Ben şiiri de eleştiriyi de
Mehmet olarak yazan biriyim. Dizelerimin, metaforlarımın altında bu isim yatar.
Ondan düşünceler, tarzlar ve tipler barındırır. Tezimde de şiir açıklamamda da
şiirimde de Kuruluş vardır. Ama günün sonunda ve aslında şiiri hissetmek
daha güzeldir.
•
Sizce
gerekli mi gerçekten de edebiyat, nedir edebiyatın fonksiyonu, neyi engeller,
neyi sağlar o?
Bence edebiyatı, şiiri olmayan milletler ölü
milletlerdir. Şairin yoksa İstanbul'un tehlikedir Ankara'n, Kahramanmaraş'ın.
Önce bir milletin şairlerini tüketirler sonra da kendisini, maneviyatını,
vatanını. Şairin yoksa seni silerler süpürürler açıkçası. Milletler dünyada
ancak şairane mukimdir. Diğer yandan şair aklını da önemserim. Bilim adamları
ve diğer disiplinlerin uzmanları kendi sahalarında tıkalıdırlar. Ama şairler
tüm disiplinler arasındaki bağı kurabilecek yeteneğe ve seziye sahiplerdir.
T.S.Eliot, modern çağın karmaşık
olduğunu ve bu karmaşıklığı ancak şairlerin çözebileceğini söyler. Örneğin,
Necip Fazıl, Büyük Doğu kavramıyla büyük bir politik karmaşıklığı çözmüştür.
Büyük Batı'ya (Avrupa Birliği) karşı Büyük Doğu, ta o zamanlar için önemli bir sezidir.
Şairin görevi hep olmuştur. Yunus'un şiir vazifesini Sezai Karakoç'tan alalım:
'Çünkü: O, Türk'ün ilerideki çağlardaki
ödevini biliyor, onun için var gücüyle onun dil ve edebiyatını kurmaya,
geliştirmeye, ilerletmeye çalışıyordu.'
•
Son olarak günümüz şiirini de hesaba
katarak birden şiir yaşamımızdan çekilirse ne gibi değişiklikler bekler bizi,
şiirin hayatımızda neyi tamamladığını anlatabilir misiniz?
Şiirimin benim doğal bir halim olduğunu söyleyebilirim. Şiir yazmak için bir amaç ya da kast taşımadım, hiç. Şiirim olursa kendiliğinden olur. Şiirim sakallarım gibi çıkar. Çıkmazsa da çıkmaz, bir şey demem. Ama şiir sayesinde yakaladığım büyük şeyler, duygular, kalkışmalar var. Şiir olmasaydı az sonra anlatacaklarımı yaşayamayacaktım. Bir ara ben de şiirin tali yollarında epey heyecanlıydım ve sezgilerim kılıçtan keskindi. Kendimi Türkiye kadar hissedebiliyordum. O zamanlar 15 Temmuz gibi bir hareketin, savaşın olacağını şiir sezdirmişti bana. Devletin üst kademe ve kurumlarındaki cıvıklığın topluma da yer yer sirayet ettiğini göstermişti. Tarih neredeyse bitmiş gibiydi. Ülkenin üstündeki değerler birileri tarafından silkeleniyor gibiydi. Hatta bu durumu belirtmek için Yedi İklim dergisinde ‘Değerler Asası Kırıldı’ isimli bir metin yazdım. Tehlike geliyor demiştim. Hatta olaydan önce Kahramanmaraş’ta idim. O zamanlar, Ak Parti’nin Kahramanmaraş il başkanıyla konuşmuştum: Metin Doğan’la. Ülke bir yerlere doğru gidiyor, bunu da ancak içi maneviyat dolu bir halk hareketi temizler. Siz üç beş bin adam toplayın, ben konuşmamı yaparım ve bana güvenin bu hareketi sürüklerim ve Türkiye geneline yayarım, demiştim. O, önce hayret etti. Masamızda olanlar da bayağı heyecanlanmışlardı. Sonra izin verilmedi tabiî. Ama 15 Temmuz gibi bir direnişi yaşayacağımız duyumsamıştım. Şairlik sezgisi işte. Şair yüreği, kimse küçümsemesin bence. Olmadık anda olduk şeyler yapar.
•
Söyleşi için teşekkür ederim.
Sağ olasınız, Selametle.
Kuruluş Dergisi Yönetimi
Bakıyorum da bazıları modası geçmiş bir akım gibi bakıyor, Vahdet-i Vücûd’a. Yani kavrayamıyoruz aslında ‘varlıktaki birliği’. Gökle birliği, nesnelerle birliği, tabiatla birliği, insan kardeşlerle birliği. Varlıktaki birlik, etle kemikle bir birlik değil. Özce bir birliktir. Tabiî önce içimizde sonra da dışımızda bozuldu bu denge. Yani bakış açımız değişti evvelinde. İçimiz eksildi. Azalan şey ise başta sevgi idi. Doğaya sevgi hissetmiyoruz artık; insana, nesneye... Sevmediğimiz bir şeyle nasıl bir birlik içinde olabiliriz ki. Yunus ‘dağlar ile taşlar ile çağırayım Mevla’m seni’ demiş. Bu birliği derinden duymuş. Bizse bu yalnızlık, hoyratlık ve sevgisizlik içinde nasıl dağlar taşlar ile Allah’ı söyleyebiliriz; onlarla birlik hissine içine girebiliriz ki.
Y. Türk
Tarih, hayat, varoluş adına; bulunmuş şairane üslup ve tezleri önemsiyorum. Bir milletin ‘hayal ettiği müddetler’dir, bunlar. Canlıdır, özcedir ve çağ başlatır. İnsana, siyasete, var olmaya yeni bir pencere getirir; zaten ne zaman yaşam ve tarih tıkansa şairane tarzlar devreye girer, yolu açar. Hayal nedir? Basübadelmevt işidir. Hepimizin hayali Yüce Cemali görmektir.
Yunus’un varlığın birliği’ni dillendiriş tezi, Akif’in Kurtuluş tezi; Necip Fazıl’ın Büyük Doğu; Sezai Karakoç’un Diriliş tezi; donmuşluğu, katılaşmışlığı çözen büyük görüşlerdir.
Şairane tez geleneği Osmanlıda Ebussuud Efendi’nin ‘Yunus
okumayın’ fetvası ile devletin dışına itilmişti. Zaten o günden itibaren de
devlet, medeniyet gerilemeye ve çökmeye başlamıştı.
Y. Türk
1. Demokrasi ile iyilik, kötülük arasındaki fark öyle silindi ki ikisi
de aynı davranışa maruz kalıyor. Demokraside masumluk ve suçluluk sadece birer
tercihmiş gibi gösteriliyor. Kötüyü kınama fıtratın bir gereği olarak devreye
giremiyor.
2. Kriz, insan ile mekân arasındaki çatışmadan ve güvensizlikten
ortaya çıkıyor. Çağ kayığımız ama içindeki de biziz. Birbirimize itimat
etmiyoruz. Ve bu tekinsizlikten yabancılaşma dediğimiz şey ortaya çıkıyor. Oysa
Nuh gemisine gemi de Nuh’a inanıyor ve güveniyordu.
3. Dünyada siz de biliyorsunuz: Şairlerin maçları, öldükten sonra
başlar.
4. 'Boyun eğdirdiğimiz tabiata
hâkim oluyoruz.’ Bu fikir eskidendi, Sayın Francis Bacon. Şimdi tabiat at
kuşandı. İnsanın, kendisini köleleştirmesine izin vermedi. Bizi, silah olarak
kullandığı hastalıklarıyla püskürttü.
5. İnsan için yaşam uzadı ama hayatın anlamı da kısaldı.
6. Sadece farkımız bizim olmasın, benzerliğimiz de bizim
olsun.
7. Kadim zamanlarda sanatın tanımı az ama örneği çok olurdu. Modern çağda sanat tarifi çok ama sanatın bizzat kendisi
azdır.
8. Bilimlerin bir kısmı para bir kısmı hayret eder. Medeniyetler de
böyle çeşit çeşittir. Endülüs ilmi hayreti; Amerika ve Avrupa ilmi parayı takip
eder.
9. Ömrün dibi deliktir, ömür doymaz.
10. Dostluk cennet gibi. Yanlışı kastî olarak almaz içeri. Aslında en
ideal dostluk, doğru bilgi ve duyguda buluşma yeri.
Y. Türk
.KAYGUSUZ, SAYI 11 İÇİN.
Bakın size bir alıntı yapıyorum, Kaygusuz dergisinden. Sayfa 63- 64’ten. Kaygusuz, İsmet Özelcilerin de Özelcileri bir dergi. ‘…Spinoza’nın sub specie ceternitatis (Sonsuzluğun bakış açısından) düşüncesi felsefe okurlarına malumdur, tabiî olarak, birlikli düşünce, tabiat meselesinde… Benim kanaatime göre vahdeti vücuttan çok, sonsuz yakınlık meselesi daha doğrudur, çünkü ayeti kerimede Allah’ın şah damarımızdan daha yakın olduğunu öğreniyoruz, birolmak değil de, birle sonsuz bir yakınlık bahis konusudur …’
Bir iki cümleyle, Vahdet-i Vücut irfanını silkip atmışlar. Aslında Yunus’un, Mevlânâ’nın üstünü çizmişler. Tabiî bu normaldir. Mevlânâ’nın bu topraklardaki varlığından gocunursan, onu görmezsen; onun felsefesindeki kıymeti ve derinliği de kavrayamazsın. İsmet Özel, Waldo ve Henry ile de varacağın yer Spinoza’ dan başkası olamaz zaten.
Kaygusuz’un aynı sayısında (11) Mehmet Raşit Küçükkürtül ‘Devletin Gölgesinde Bir Şair: Necip Fazıl Kısakürek adlı metninde şöyle diyor: ‘Son tahlilde, şunu diyebiliriz: ‘büyük doğu’ terkibinin niye tercih edildiği hususunda önümüzde tek bir ihtimal kalıyor: ismi büyük ama kendisi Anadolucu, minimalist bu ideolojinin de yeri son tahlilde mağlubiyet ideolojilerinin hizasıdır…velhasıl ‘büyük doğu’nun ismiyle muhtevası arasında farkı imparatorluk gururunun kırılmasını telafi etmek çabası dışında izah edemiyoruz…
Yazıda geçen ‘ismi büyük ama kendisi Anadolucu’ ifadesini şöyle tamamlarsak her şey yerine oturur: Kendisi Anadolucu ama ideali büyük. Anadolu’dan Büyük Doğu’ya demek aslında Söğüt’ten İmparatorluğa demek gibi bir şeydir. E bu metne bakarsak Söğüt’te görülen büyük devlet hayalini de düştür diye küçümsememiz gerekir. Yani insan da devlet de hayal ettiği müddetçe, geleceğe uzandığı ölçüde yaşar.
Büyük Doğu kavramını eleştiren ve altının boş bir zemin olduğunu söyleyen metinler de okudum. Ama bu yazılar genelde ya kötü niyetle kaleme alınıyor ya da cahillikten.
Devletin, Büyük Doğu tezi ile iç içe olmasına çok eleştiri var. Ama size şunu da söyleyeyim: Necip Fazıl’ı iyi okuyan herkes şu cümleyi kurar: Bu adamın geleceği devlete kalır. Devletin onun mirasına sahip çıkmasının altında yatan bu gerçek nedir? Yoksa koca devlet aptal mıdır da Necip Fazıl Kısakürek’i ve Büyük Doğu’yu bünyesine alsın. Büyük Doğu’nun altındaki değeri isterseniz size şöyle anlatayım. Ünlü denizcimiz Piri Reis dünya haritasını çizdikten sonra haritasını Yavuz Sultan Selim’e sunar. Bazı tarihçilere göre Sultan Selim de haritayı iki parçaya bölüp yarısını alır ve şöyle der ‘ Ben dünyanın doğu yakasını tutacağım’. O doğu, Büyük Doğu’dur. Çünkü Doğu’nun büyük kısmı olan Büyük Doğu’yu elinde tutan halifeliği de önderliği de elinde tutar. Sultan Selim, tahta çıktığından beri hedefi olan Büyük Doğu’yu tutmayı başarınca Ümmete liderliği ele geçirir. Osmanlıda da Büyük Doğu ideali vardı. Yani Büyük Doğu bir devletin ismi değildir, bizim geleneksel olarak yukardan aşağı inip gelen devlet idealinin adıdır. Dünyanın Batı kanadına karşı Büyük Doğu kanadını, kalkanını oluşturma gerçeğidir, bu düşünce. Büyük Doğu Marşı, İstiklâl Marşı’na bir alternatif değildir. Büyük Doğu da Türkiye’ye. Büyük Doğu, Selçuklu için de Osmanlı için de Türkiye için de ortak idealdir. Bu ideale giden ilk büyük adım ise 1071’dir. Yani o devir için söylersek, ne kapitalizm ne de komünizm; hedef Büyük Doğu’dur.
Ayrıca Necip Fazıl’ın Anadoluculuğu da bir değer olarak küçümsenir. Bunu yapanların Sezai Karakoç okumadıkları o kadar belli ki. Bu vatandaşlara tavsiyem Sezai Karakoç’un Yunus Emre adlı eserinin 26. sayfasını okumaları. Anadolu ne demektir, önce bunu çözelim. Eskiden Horasan vardı, medeniyetimizi beslerdi. Gerçi tarihiyle, kaynaklarıyla hâlâ besliyor. Şimdiki Anadolu, eski Horasan’ın yerine talip. Batı Uygarlığını bugün Atina ve Roma ile özetliyorsak Doğu Medeniyetini de Horasan ve Anadolu ile özetleyebiliriz ancak. Atina, Batı uygarlığı için sadece bir yüz ölçümü değildir, değerler havuzudur. Batı uygarlığı açıklanırken Atina ve Roma referans alınır. Bizim medeniyetimizin şerhi de Horasan ve Anadolu ile yapılır. Bağdat ve Kurtuba, zamanın düşüncesine ve rengine göre Horasan ve Anadolu’ya dönüşür.
Avrupa Birliği’nin bugün Büyük Batı olduğunu düşünürsek Necip Fazıl’ın Büyük Doğu kavramıyla neyi kast etmek istediğini daha iyi anlarız.
Y. TÜRK