&

Milletimizin fertlerine telkinler, çocuklukta verilir. Bu bir rüya ile ya bir ortamla ya da hızırla olur.

Mecnun’a mecnunluğun ilk satırları belli belirsiz çizgilerle çocuklukta gelir.

Örneğin Aşık Sümmani, çocukken köylerinin yakınındaki bir dağda gördüğü rüya ile aşıklığın ilk basamağına adım atar.

Yahya Kemal’in çocukluğu, Üsküp’teki Rıfai Tekkesi’nin zikir sesleri arasında ilk duasını alır.

Bazen bir veli, alim, hoca; çocuğun kalbine ön tohumlar atar. Çocuk geleceğini ona göre şekiller.

Zaten psikologlar da bugün, çocukluğun insanın hayatının temelini oluşturduğunu söylerler.

Kötülüğün, hasisliğin, kıskançlığın kökleri de yine aynı çağlarda insana yerleşir.

Bu yüzden duasız çocuk duasız çocukluk olmaz.

İyi ve maneviyatlı ekim yapılan çocukluk, soy bakımından geçmişini de geleceğini de memnun eder.

Yeprem Türk

&

Asya, bir Avrasya parçası değildir. Asya ile Avrupa’nın kökleri birbirinden farklıdır.  Avrupa’nın temelleri Grek havzasıdır. Roma kalıntılarıdır.

Asya genetiği, kaderi; tüm yönleriyle İslam ile Anadolu’da mayalanmıştır. Asya’nın kişiliği, Anadolu’ya geldi. İslam ile yoğrulup gerçek şahsiyetine kavuştu.  İbni Haldun’u haklı çıkarırcasına İslam’ın yeni insanı, nefesi oldu.

Bu zaman aralığında da zaten Mehmet kişiliği, millet adına oluşmaya başladı. Milli otobiyografimizin haneflikten sonraki ilk satırları yazılmaya başlandı.

Milletlerin ilim, siyaset, sanat tutumları ve edep erkanları vardır.

Bu unsurlar bu dönemde maya tuttu.

Y.TÜRK

GÖRMEDEN ÖLMEK

GÖRMEDEN ÖLMEK-  İBRAHİM TENEKECİ (Profil Yayınları, 2016)

Önceki kitaplarında İbrahim TENEKECİ, gördüğü şehirlere veya yerlere karşı da nesneleri muhatap alarak unutma beni, derdi. Bu kitabına ise, hayatına ‘ey ömrün unutma beni’ şeklinde bir ünlemeyle giriş yapıyor. Ölüme, ölüm duygusuna hazırlıktır aslında, bu deyiş. Ancak Görmeden Ölmek ibaresi de yine  tamamlanmamışlığın, gözleri açık gitme duygusunun dışa vurumu gibi duruyor. Şiire ömür veren Akif’in, sanatı için ‘Üç buçuk nazma gömülmüş heder’ cümlesini de hatırlatıyor. Büyük şairler böyledir. Bir yabancı şairin ‘abartmayın yetenektir’ dediği gibi de değil mesele. Şiir adına tevazu iyi bir şeydir. Yahya Kemal’de bu duygu yok mesela. Kendisinden sonra şiirin biteceğini belirtecek kadar şiirine aşık birisidir o. Tenekeci’nin bu tür hissedişleri, şair için, şiirinde büyük ve olgun duraktır aslında.

İnsanı yerinden eder gözlerin

Suların serin, toprağın haklı

Kusursuz kuşlar, çayırlar ve tay

Anlatma, inanmazlar-hep öyledirler

Ölmekten dönerler her akşam eve

Ekmeği bilirler, bilmezler buğday

Yukardan bakarlar, dünyadan sana

Sakın sırrını deme onlara

Düzlükte garipsin, dağlarda pırnal

Bulmuşsun fakat yeniden ara

Yukarıda bahsettiğimiz şahsiyet genişliği Tenekeci’nin poetikasına da yansımış. Artık Tenekeci şiiri, o derece üstü açık göğe değgin bir şiir ki, yeri ve göğü aynı nazar içinde mana olarak eritiyor. Rahmet hem gökten hem de yerden yağıyor. Mevlana’nın ‘görklü bakış’ı yani yüce tefekkürü gibi. Aslında bahsettiğimiz şiir kitabı, hece şiirleriyle doludur. Mehmet Emin veya Yedi Meşaleciler hecenin bugün geldiği bu yeri görseler sanırım şaşırırlardı. Bugün hece şiiri sadece biçim bakımından bu eski hece şairleriyle bir ilgi taşıyor. Nüve ve bünye olarak ise daha başka yepyeni bir şiir. Bugünün hece şiirinde, o ellili, altmışlardaki serbest şiir karşısındaki eziklik yok. Hece şiirini yöneten iyi şairler iyi ortamlar iyi bir bilgi akışı, büyük ve derin duygular var.

Yeprem Türk

VATAN SOMUTTUR

VATAN SOMUTTUR, HAKAN ARSLANBENZER (Aralık, 2014 Profil Yayıncılık)

Vatan Somuttur’ yayımlandığında İtibar dergisi Hakan Arslanbenzer’i Namık Kemal’den sonra gelen ikinci vatan şairi olarak adlandırmıştı. Ali Görkem Userin’in şaire bir yakıştırmasıydı bu. Gerçi haklıydı da. Çünkü Hakan Arslanbenzer, vatan ve millet gibi kelime ve duyuşların rafa kaldırıldığı, postmodernyunanilik ile şiir kuran seksen kuşağından sonra, bu alandaki boşluğu ve uçurumu gördü. Namık Kemal gibi, vatan ve millet duygularında bir tazeleme ve ihya arayışına girdi. Bunu biraz da başardı gibi de. Ancak şiir eleştirisi üzerinde fazla mesai harcaması, şiirde istediği yapıyı ve imajı kurmasına engel oldu. Gelecekte ne yapar bilinmez ama, şiirsellikle daha fazla buluşmak için çaba harcayabilir. Somut şiir de olsa şiirin şiirselliğe muhtaç olduğunu fark edebilir.

Bu kitap, seksen şiirine benzer bir eğilime giren İslamcılık düşüncesi için bir panzehirdir. O yıllarda ikisi de vatansız, topraksız, milliyetsizdi.

Üslup açısından Namık Kemal’in, Akif’in, Tefvik Fikret’in, Nazım’ın ve Bertolt Brecht’in büyük katkısı var, kitapta. Tavır ve eda, biraz özgünlük ve biraz da yukarıda saydığım isimlerin etki toplamıdır. Konuşan ve hükümler bildiren şiirler var, kitapta.

Allah seninledir ekmek çalarsan

Sütsüz yaşar insan ekmekle yaşar

Karnın tam doymasa da ölmezsin

Ve Allah seninledir yarı aç yarı tok yaşarsan

Allah senden sıkılmaz

Sen de Allah’tan sıkılmazsın

Bu pasaj, Hakan Arslanbenzer’in  Allah seninledir ekmek çalarsan şiirinden yaptığım bir alıntıdır. Çirkinliğin estetiğini de içinde barındırır. Çalmak olgusuna karşı değişik bir bakış açısı getirir. Hırsıza bir yerde haklılık payı da vermektedir. Zaten Arslanbenzer’in de şiirinin çıkmazı buydu: Çirkinliğinin estetiği ile vatan-millet hamurunu aynı teknede yoğurmak.

Yeprem Türk

UZUN SÜRDÜ HAZIRLIĞIM

UZUN SÜRDÜ HAZIRLIĞIM, CEVDET KARAL (Everest Yayımları, Mayıs 2017)

İlahi türünü kent hayatında öne çıkaran, metropolleştiren, türlü çapraşıkların ve çıkmazların içinden konuşan bir kitaptır. İlahi deyince mekan olarak eskiden beri camiler ve onların avluları, belli muhafazakar ve müzmin çevreler akla gelirdi. Cevdet Karal şiirinin ilahi söylemesi için bu mekanlara ihtiyacı yok. Hatta:

Kime neyi, nasıl itiraf edeyim

Anlatsam bir anlayan çıkar mı ki

Batakhanelere sızan ezan sesinin

Yüreğe nasıl işlediğini

Bana kalırsa daha yücedir onun hissi

Bir cami avlusunda beklemekten namaz vaktini

Diyecek kadar mekan algısında ve mekanlar arası alt üst sınıf ilişkisinde değişiklik yapmıştır. Ve bu durumda da, kendi açısından haklı olacak kadar bir duygu ve psikoloji yaratmıştır. Ancak, kadim ilahi tarzının övdüğü çevreyi alt edecek kadar bir estetik ve haklı bir durum taşımaz. Sadece farklılık oluşturma adına ilgi çekecek garip bir zevk oluşturuştur o kadar.

İkinci özelliği bu kitabın, Tanrı ile ilişkisinin oldukça duygusal planda olmasıdır. Çoğu şiirde Allah ile iletişime geçilmiştir. Fakat bu iletişimin ham kaldığı yerlerde şiirler, okuyucusuna sanki ‘günah fikrini’ yaşatıyor. Ancak şiirdeki duygusallık ve patetiklik bu fikri öldürüp, okuru şiirin içinde tutmaya devam ediyor. Şiirler  okunup bitirildikten sonra okuyucuyu, bir Molla Kasım olma yoluna sokmaya zorlayan bir intiba kalıyor.

Bu yüzden bu tür şiirler, kuyruk yağı ara ara da vita yağı gibidir. Ateşsiz bırakırsanız donar. Alevi ise miniminallik ve daha çok da patetiklik yani duygusallıktır.

Arada spontanlık göze çarpıyor, Cevdet Karal şiirlerinde. Fakat spontan gelişen yerler, yukarıdaki benzetmemizin dışındadır. Spontan kısımlar daima akıcı ve sıvı haldedir. Katılıktan uzaktır. Gönlün kağıda düşürdüğü berrak fragmanlardır. Zaten şiirlerin bu parçalarının da yüzünde ışık, canlılık, hayat vardır.

Yeprem Türk

&

Aydınlanma aslında, insanda bedenin ve ruhun laikleşmesinden ibarettir. Fikri anlamda pek bir ilerleme sağlanmamıştır. Ki, Grek medeniyetinin verimlerini tarih dışına itecek yeni bir temel de belirmemiştir, Batı için. 

Çünkü varlık sorunu ne Aristo ne de diğer eski Yunan filozofları kadar derin ele alınmıştır. Sanırım bunun sebebi de laikliğin, insanı daha ziyade bedende ve biçimde tutmuş olmasıdır.

Elbette Aydınlanmadan sonra derinleşen alanlar da vardır. Örneğin trajedi olgusu, deney ve buluş itibariyle geçmişte olmadığı kadar büyük felsefeye ve estetiğe kavuşmuştur. Baudelaire, Şer Çiçekleri ile aslında Batı dünyasında laikliği son sınırında yaşamış insanlığın varacağı boşluğu ve tiksintiyi göstermiştir. Ve ortada hiçbir şeye göre hiçbir şey olmayan bir insanın sanatı meydana gelmiştir.

Bizim şiirimizde ise bunu Edip Cansever yapmıştır. Ben Ruhi Bey Nasılım, laiklik tecrübesinin son sınırıdır.

Y.Türk

&

Etrafımız Amerikan askeri üsleriyle çevrelenmeye çalışılıyor. Güneyimizde PKK yapılanmasıyla,  Polonya ve Balkanlarda çekiç güçlerle;  Akdeniz’de Yunanistan gibi küçük devletlere kurulacak garnizonlarla sıkıştırılıyoruz. Eskiden kültür ve uygarlık üzerinden yapılırdı bu kuşatma, ama şimdi askeri kuşatmalar devrede. Büyük ihtimalle Batı, uygarlık sömürüsü üzerinden yapamadığı şeyleri militarist şekle büründürüyor. Ama şu da bilinmeli ki, bu türden baskı aracı kullanarak var olmak isteyen bir felsefe, dünya görüşü ters etki yapacaktır. Ve bu, Amerika adına, -eskiden sinsi bir şekilde yapılsa da- şu an alenen icra edilmesi sebebiyle zorba ve kaba bir kuvvetle gelen yeni dünyayı haber verecektir. Ve bu şiddete dayalı çıkış, misliyle reddedilecektir. Amerika militarist çağı başlatmak istiyor ancak insanlık buna izin vermeyecektir.

Çünkü bu tutumun karşısına medeniyeti, insanlığı savunan bir kurum ya da yapı çıkacaktır. Batı, kendisini hümanizmle başlattı ve bu fikirle küreselleştirdi. Sahte bir insan sevgisi pazarladı. Oysa şu an Amerika ve Avrupa, kendisi dışında herkesten nefret ediyor. Aslında, Trump,  Amerika adına küreselliği bırakıyoruz derken, hümanizmden vazgeçiyoruz demek istiyor.

Ne der Ezra Pound ‘Sanatı, felsefeyi izlemek istiyorsan parayı takip et’.  Doların dünya üzerindeki hakimiyeti geriye çekiliyor.  Türkiye, Çin ve Rusya bu alanda epey yol kat etti. Doların tekelini öncelik anlamında kırdı. Doların gerilemesi, aptal bir düş olarak Amerikan rüyasında geriye gidiştir. Amerikan’ın şiddete meyyali de bundandır.

Y.Türk