DEVLET YOLLARI

Endülüs, pathos; Selçuklu, ilk ethos devlettir. Ethos, daha akılcı ve metafizikçi demektir. Pathos duygucu ve imgecidir. Bir Yunus bir Yesevi, Mevlana devletidir, Selçuklu. Endülüs, daha bir İbn-i Arabicidir. Aristocudur. Biri daha çok halkçı diğeri daha çok okulcudur, ekolcüdür. Biri felsefeye, sanata yatırım yapar; halkı bu pancereden değerlendirir. Diğeri halka bakar, buna uygun bir medrese ve düşünme geleneğinin temellerini atar.

Osmanlı ise ethos devlet- medeniyet aklının bir devamı olarak ikisini birleştirir. Ama imgeciliğin yerine metafiziği koyar. Bunu halktan, vasattan kopmamak adına yapar. Endülüs medeniyet aklının yerli halka zarar veren o humanist ve dağınık tarafını kırpar.  Mistik değil, tasavvufi geleneği inşa eder. Özgünlüğü tercih eder. Yerine adaleti ve fütuhatı koyar. Pathos gevşemişliğe karşı ethosun daha düsturlu, toplu, kemikli halini merkeze çeker. Bu şekilde Batı aklını zorlayan sağlam bir siyasaya kavuşur. Ethos temelde, iki dünyayı birleştirir. Halkçılık ve bir felsefe halini alan fütuhat bir yerde devlet ve medeniyetin fıtratı haline gelir.

Yeprem Türk